Η αλλαγή της ώρας και η έξαρση διαταραχών ύπνου...

Σε χειμερινούς ρυθμούς από τα ξημερώματα της Κυριακής. Στις 4 π.μ.γυρίσαμε τους δείκτες των ρολογιών μία ώρα πίσω. Θερινή ώρα δεν υπήρχε, φυσικά, το 1888, όταν ο Αουγκουστ Νολ κατασκεύαζε το εικονιζόμενο, ιστορικό πλέον, παγκόσμιο αστρονομικό ρολόι - ή μάλλον σύστημα πολλαπλών ρολογιών, το οποίο φυλάσσεται στο Μουσείο Ρολογιών της πόλης Φούρτβανγκεν, στη Γερμανία. Σήμερα, όμως, υπάρχει, και από τα χαράματα της Κυριακής, τα ρολόγια στην Ευρώπη χτυπούν... χειμώνα, γυρίζοντας μία ώρα πίσω και επιστρέφοντας στην πραγματική, ηλιακή ώρα. Προϊόν της πετρελαϊκής κρίσης των αρχών της δεκαετίας του 1970, η θερινή ώρα στην αρχή εξοικονομούσε ενέργεια, αλλά έπειτα μας έγινε τόσο δυνατή συνήθεια που τελικά δεν πέρασε η κατάργησή της, παρόλο που κάποια στιγμή η ΕΕ το σκεπτόταν σοβαρά. Τώρα, με το πετρέλαιο κοντά στα 100 δολάρια, ούτε σκέψη πια για τέτοιο μέτρο...

Εξαρση διαταραχών του ύπνου προκαλεί στα παιδιά η αλλαγή της ώρας από θερινή σε χειμερινή. Τα ξημερώματα του Σαββάτου προς Κυριακή στις 4 π.μ. οι δείκτες του ρολογιού θα μετακινηθούν 1 ώρα πίσω στις 3 π.μ. Το γεγονός δημιουργεί προβλήματα και σε ομάδες ενηλίκων που ακολουθούν τόσο αυστηρό ωράριο ώστε να έχουν επιβάλει δύσκαμπτους ρυθμούς στο βιολογικό τους ρολόι. Μικρές και παροδικές επιπτώσεις εμφανίζονται στον κιρκάδιο ρυθμό –όπως επιστημονικά αποκαλείται το ανθρώπινο βιολογικό ρολόι– και των υπολοίπων ενηλίκων, που πάντως σε μεγάλο ποσοστό τους υποφέρουν από προβλήματα ύπνου.

«Ιδιαίτερα ευαίσθητα γενικά στις αλλαγές ωραρίου, αλλά και στην εφαρμογή της χειμερινής ώρας, είναι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μέχρι 6 ετών, που υφίστανται σοκ σε ανάλογες περιπτώσεις» επισημαίνει ο παιδίατρος Γιώργος Τρίμης, προσθέτοντας ότι η αναστάτωση διαρκεί τουλάχιστον τέσσερις ημέρες. Προβλήματα όπως η υπνηλία, η αϋπνία, η άπνοια, η ναρκοληψία, η υπνοβασία, οι εφιάλτες και η νυχτερινή υπερφαγία ταλαιπωρούν έναν στους τρεις Ελληνες και εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία. «Το ζήτημα είναι ότι όσοι υποφέρουν από ανάλογες διαταραχές υποτιμούν την επίδρασή τους στην ποιότητα της ζωής και σπάνια καταφεύγουν στο γιατρό» τονίζει ο καθηγητής Κωνσταντίνος Σολδάτος, διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Υπνου.

Η συχνότερη από τις διαταραχές είναι η αϋπνία, που εξελίσσεται σε «πολιτισμένη νόσο», καθώς τα κρούσματα βαίνουν αυξανόμενα στις αναπτυγμένες χώρες, με το μισό περίπου ενήλικο πληθυσμό να δυσκολεύεται να κοιμηθεί τα βράδια. Οι πάσχοντες, με το φόβο της εξάρτησης από τις υπναγωγές ουσίες, δεν αποδέχονται εύκολα τη λήψη φαρμάκων. Στον αντίποδα, η ημερήσια υπνηλία μπορεί να αποτελεί αναμενόμενο επακόλουθο του ανεπαρκούς ύπνου ή να οφείλεται σε νευρολογικές νόσους, ψυχιατρικές διαταραχές, κατασταλτικά φάρμακα και πρωτοπαθείς διαταραχές του ύπνου. Στις παθολογικές καταστάσεις που τις προκαλούν περιλαμβάνονται οι διαταραχές της αναπνοής (άπνοια), οι αναιμίες, οι νεφρικές ασθένειες, η καρδιακή ανεπάρκεια, η νόσος του Πάρκινσον, οι αρθρίτιδες, οι ουρολογικές παθήσεις, η νυχτερινή στηθάγχη, η επιληψία, το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και οι γαστρεντερικές διαταραχές, ενώ σοβαρό ρόλο παίζει η απορρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού (για παράδειγμα, από jet lag ή εργασία σε βάρδιες). Είναι χαρακτηριστικό ότι τα άτομα που πάσχουν από ημερήσια υπνηλία εμφανίζουν κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης ή μάθησης και κενά μνήμης, ενώ είναι επιρρεπή στην «τεμπελιά», στα τροχαία ατυχήματα και στην εξάρτηση από διεγερτικές ουσίες, όπως η καφεΐνη του καφέ και η νικοτίνη του τσιγάρου.